İzmir'in Bergama ilçesine özgü, eşsiz lezzeti ve kalitesiyle bilinen "Bergama Kozak Çam Fıstığı", coğrafi işaret tescili alarak bu toprakların özel bir değeri olarak tescillendi. Ege'nin verimli topraklarında, Kozak Yaylası'nın benzersiz koşullarında yetişen bu çam fıstığı, üretim metoduyla da fark yaratıyor.
Kozak Tipi Çam Fıstığının Ayırt Edici Özellikleri
Bergama Kozak Çam Fıstığı, dolgun gövdeli, iri taneli, açık krem renginde ve yumuşak bir yapıya sahiptir. Sivri ucu krem renkli, küt olan bu çam fıstığı, karakteristik özellikleriyle diğer çam fıstıklarından ayrılır.
Kozak Bölgesinin Coğrafi Özellikleri ve Ürüne Etkisi
Kozak bölgesi, Ege denizi çevresinde, jeolojik olarak başkalaşım geçirmiş, yaşlı bir coğrafyadır. Bergama'nın kuzey batısında yer alan ve deniz seviyesinden 500 metreye kadar yükselen Kozak'ın toprak yapısı, fıstık çamı için son derece elverişlidir. Geçirgenliği yüksek, taneli, granit, gnays gibi özelliklere sahip topraklar, fıstık ağacının yeterince olgunlaşmasını ve elde edilen fıstığın maksimum kalitede olmasını sağlar. Bölgenin Akdeniz iklimi, yıllık ortalama 700-800 mm yağış ve uygun sıcaklık değerleri de fıstık çamının verimi için ideal koşullar sunar. Ancak, sıcaklık ve yağış miktarındaki aşırı değişimler verimi doğrudan etkileyebilir.
Üretim Metodu: Emek Yoğun ve Titiz Bir Süreç
Kozak çam fıstığı üretimi, müstahsillerin getirdiği "künerlerin" (çam kozalağı) işlenmesiyle başlayan emek yoğun ve titiz bir süreçtir:
- Mal Kabul ve Yıkama: Müstahsillerin getirdiği künerler tartılarak depolanır. İşleme için alınan künerler, kapalı sistem yıkama kazanında yıkanır.
- Kalibrasyon ve Kabuk Kırma: Yıkanıp bekletilen künerler, kalibre eleklerinden geçirilerek dört boy halinde ayrılır ve kabuk kırma valslerinde kırılır.
- Kabuk ve İç Fıstık Ayırma: Titreşimli döner elekler ve pnömatik ayırıcılar yardımıyla kabuk ve iç fıstık birbirinden ayrılır.
- Doğal Kurutma: Biriktirme kovalarında toplanan iç fıstık, delikli plastik kasalara serilerek 1 ila 3 gün süren doğal kurumaya bırakılır.
- Yüzey Temizliği: Kuruyan fıstıklar dönerli fırça sisteminden geçirilerek yüzeyindeki zar ve kepek ayrılır.
- Optik ve Elle Ayıklama: Zar ve kepeği ayrılan fıstıklar, optik ayırıcıdan geçirilerek tip dışı ve kırık fıstıklar ayrılır. Ardından ayıklama bantlarında tekrar gözden geçirilerek son kontrolden geçirilir.
- Yıkama ve Kurutma (Tekrar): Depolanan iç fıstıklar, fırçalı döner yıkama ünitesinde 28-32°C su ile yıkanır ve titreşimli ön kurutmaya geçer. Ardından 80°C sıcak hava dolaşımlı fırında kurutulur ve dezenfekte edilir.
- Soğutma ve Paketleme: Kurutulup soğutulan fıstıklar son kontrolden geçirilerek bez torbalara doldurulur. Burada tartılarak ambalajlanır ve takviyeli karton kutulara konularak satışa sunulmak üzere 8°C'lik soğuk hava deposunda muhafaza edilir.
Coğrafi İşaret Bilgileri
- Coğrafi İşaretin Adı: Bergama Kozak Çam Fıstığı
- Tescil Türü: Menşe Adı
- Tescil Ettiren: Bergama Ticaret Odası
- Tescil Tarihi: 21.10.2008
- Tescil No: 146
- Coğrafi Sınırlar: İzmir İlinin Bergama İlçesine ait Terzihaliller, Yukarıcuma, Yukarıbey, Aşağıbey, Aşağıcuma, Ayvatlar, Çamavlu, Demircidere, Okçular, Göbeller, Güneşli, Hacıhamzalar, Hisar, Kaplan, Karaveliler ve Kıranlı köyleri.
Bergama Kozak Çam Fıstığı, bölgenin coğrafi özelliklerinin ve geleneksel üretim metodunun birleşimiyle ortaya çıkan eşsiz bir lezzettir. Coğrafi işaret tescili, bu ürünün özgünlüğünü ve kalitesini güvence altına almaktadır.
