İzmir’in şirin kasabalarından Tire, doğal güzellikleri, tarihi ve kültürel değerleri, dillere destan mutfağı kadar, el zanaatları ve sanatlarındaki üretkenliği ve zenginliğiyle de dikkat çekiyor. Güme dağlarının eteklerinde yer alan, İzmir’e 90 kilometre uzaklıktaki bu kasaba, dokumacılık, yorgancılık ve nalıncılık gibi kadim zanaatlarını günümüzde de yaşatmaya devam ediyor.
Tire’nin çarşısında gezmek, adeta bir tarih ve sanat yolculuğuna çıkmak gibidir. Tarihi hanların ve çarşıların içinde yer alan rengârenk dükkânlar göz kamaştırırken, neye bakacağınızı, neyi inceleyeceğinizi şaşırırsınız. Gezdikçe, bu küçük ilçenin geleneksel el sanatları konusunda ne kadar gelişmiş olduğunu hayranlıkla fark ediyorsunuz.
Derviş Sabrı Gerektiren Dokuma: Tire Beledi Dokuması
Tire’nin en meşhur zanaatlarından biri, Türkiye’nin en eski ve geleneksel pamuklu dokumalarından olan Beledi dokumasıdır. Temelleri 16. yüzyıla kadar dayanan Beledi dokumaları, 24 çerçeveye, 16 ya da 13 pedalla kumanda edilebilen özel tezgâhlarda dokunmaktadır. Normalde dokuma tezgâhları 2, 4 ya da 6 çerçeveden oluşurken, Beledi dokumasının ne kadar büyük bir emek ve ustalık gerektirdiğini bu bilgi dahi ortaya koymaktadır.
Bu tezgâhlarda ortaya çıkan ürünler çift katlı ve çok dayanıklı olmasıyla bilinir. Zemin renkleri isteğe göre yeşil, kırmızı ve koyu mavi iken, motif renkleri beyaz ve sarı tonlarında olur. Dokumaların eni genellikle 60 cm uzunluğundadır ve "Orta" ile "Ala" olmak üzere iki çeşidi bulunur. Orta dokumalarda ipek çok az kullanılır, daha çok döşemelik yorgan ve döşek yüzü dokunurken; Ala tipi dokumalar ise daha çok ipek içerir ve perde yapımında tercih edilir.
Tahtakale Çarşısı: Geleneksel El Sanatlarının Kalbi
Dokuma tezgâhları ve dükkânları çarşıya yayılmış olsa da, bir bölümü tarihi Tahtakale Çarşısı’nda yer alır. Sekiz kubbesi ve dört yana açılan kapılarıyla 600 yıldan bu yana ayakta duran Tahtakale Çarşısı, ilk Osmanlı çarşı planı olma özelliğini taşır. Yörenin meşhur keçelerini, dokumalarını, ipek perdelerini, örtülerini ve oyalarını bu çarşıda bulmak mümkündür.
Tire, tarihi camileri, hamamları, hanları, daracık sokakları, yüzlerce yıllık ağaçları, cumbalı evleri ve lezzetli mutfağıyla görülmeyi fazlasıyla hak eden bir kasabadır. Ancak onu asıl meşhur yapan, el zanaatları ve sanatlarındaki bu eşsiz üretkenlik ve zenginliktir.
