İzmir'in Selçuk ilçesinde yer alan Efes Müzesi, Efes ve yakın çevresinde bulunan binlerce yıllık arkeolojik eserleri barındıran Türkiye'nin en önemli müzelerinden biridir. Miken, Arkaik, Klasik, Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı devirlerine ait önemli eserlerin yanı sıra, kültürel faaliyetleri ve geniş ziyaretçi kapasitesiyle de dikkat çekmektedir.
Efes Müzesi'nin ağırlıklı olarak bir antik kentin eserlerini sergilemesi nedeniyle, kronolojik ve tipolojik bir sergileme yerine, eserlerin buluntu yerlerine göre düzenlenmiş salonlar tercih edilmiştir. Buna göre müzede "Yamaç Evler ve Ev Buluntuları Salonu", "Sikke ve Hazine Bölümü", "Mezar Buluntuları Salonu", "Efes Artemisi Salonu" ve "İmparator Kültleri Salonu" gibi özel bölümler bulunmaktadır.
Dünyaca Tanınmış Eserler ve Zengin Koleksiyon
Efes Müzesi koleksiyonlarında halen yaklaşık 64 bin eser bulunmaktadır. Bu sayı, her yıl sürdürülen arkeolojik kazılar ve çevre halkının bağışlarıyla artarak müze koleksiyonlarını zenginleştirmektedir. Müzenin dünyaca tanınmış ünlü eserleri arasında iki büyük Artemis heykeli, Eros başı, Yunuslu Eros heykelciği, Sokrates başı ve Marcus Aurelius büstü yer almaktadır.
"Yeni Buluntular Salonu" ve Çağdaş Müzecilik Anlayışı
Yeni ortaya çıkarılan eserlerin kısa süre içinde bilim dünyasının ve insanlığın hizmetine sunulması düşüncesiyle Efes Müzesi'nde "Yeni Buluntular Salonu" oluşturulmuştur. Ancak, bu salonun her zaman yeterli gelmemesi nedeniyle, diğer salonlardaki sergilemelerin de yeni buluntular ışığında ve çağdaş müzecilik anlayışına uygun olarak yenilenmesi gerekmektedir. Bu anlayışa uygun olarak Yamaç Evler ve Ev Buluntuları Salonunda yapılan yeni düzenlemede, buluntu gruplarını bir arada sergileyerek konu bütünlüğü oluşturulması amaçlanmıştır.
Salonda günlük yaşam konusu içinde her çağdaki insan için vazgeçilmez gereksinimler olan tıp ve kozmetik aletleri, takılar, ağırlıklar, aydınlanma araçları, müzik ve eğlence buluntuları ve dokuma araçlarından örnekler; ev kültü ve dekorasyonunda kullanılan heykelcikler, imparator ve tanrı heykelleri, büstler ve mobilyalar sergilenmektedir. Salonun bir bölümünde Efes Yamaç Evler'den "Sokrates Odası" olarak bilinen bir oda fresk, mozaik ve çeşitli mobilyalardan oluşan dekoru içinde foto mankenler ile düzenlenmiştir.
Müzenin Yeni Bölümleri ve Özel Koleksiyonları
Efes Müzesi'nin son düzenlemeler sonucu ziyarete açılan yeni bölümleri arasında şunlar yer almaktadır:
- Arasta ve Hamam Bölümü: Müzenin orta bahçesine bitişik bu bölümde, eski Türk kasabalarındaki ticaret hayatı ve kaybolmaya yüz tutan çeşitli el sanatları canlı olarak sergilenmektedir.
- Ayasuluk Kitaplığı: Müzenin arka sokağındaki eski bir Türk yapısı restore edilerek semt halkının günlük gazete ve kitap okuyabileceği küçük bir kitaplık işlevi kazanmıştır.
- Görme Engelliler Müzesi: Efes aşağı agoradaki antik dükkânlardan biri, restorasyonu yapılarak görme engellilerin gezebileceği bir müzeye dönüştürülmüştür.
Efes Müzesi'nin Öne Çıkan Eserleri:
- Sokrates Başı: Kaliteli beyaz mermerden yapılmış, yüz ve saç detayları ustalıkla işlenmiş, gözleri yukarıya bakacak şekilde tasvir edilmiştir.
- Androklos ve Köpeği Heykel Grubu: Efes’i kuran efsanevi kral Androklos'un köpeğiyle birlikte tasvir edildiği, heykeltıraş Skopas’ın MÖ 340’ta yaptığı Meleagros heykelinin Roma Dönemi kopyasıdır.
- Eros Başı: Beyaz mermerden yapılmış, ince işçilikli bu eser, Eros’un yaya baktığını gösteren hafif eğik baş duruşuna sahiptir.
- Fildişi Friz/Trajan Frizi: Yamaç Evler’de yangın tabakası içinde ele geçen, fildişinden yapılmış, İmparator Trajanus’un savaş hazırlıkları ve savaştan sahnelerin işlendiği bir eserdir.
- Yunuslu Eros Heykelciği: Yunus balığı üzerinde Aşk Tanrısı Eros’un görüldüğü bronz heykel grubu, bir çeşmeye ait olduğu düşünülen delik göz ve ağız detaylarıyla dikkat çeker. M.S. 2.yy’a aittir.
- Marcus Aurelius: Roma İmparatoru ve Stoacı filozof Marcus Aurelius’un kaliteli beyaz mermerden yapılmış büstü, alnındaki kırışıklıklarla belirgindir.
- Avcı Artemis Heykeli: Yamaç Evler’deki Sokrates Odası’nda bulunan heykel, ana tanrıça geleneğini sürdüren Efesli Artemis’ten farklı olarak, tanrıçanın Avcı Artemis imgesini betimler.
- Dinlenen Savaşçı: Mermerden yapılmış, yarı uzanmış vaziyette çıplak bir genç savaşçıyı betimler. Polio Çeşmesi’nde bulunmuştur.
- Büyük Artemis Heykeli: Artemis Tapınağı’nda bulunan kült heykelinin Roma Dönemi kopyası olan eser, Anadolu’nun ana tanrıçası Kybele ile bütünleşmiş özellikler sergiler. Polosu, aslan ve boğa grifonları, yumru motifleri ve arı figürleriyle bereket ve doğurganlığı simgeler.
- Güzel Artemis Heykeli: Arkaik Dönem Efes Artemis Tapınağı’ndaki kült heykelinden esinlenilerek Roma Dönemi’nde yapılmıştır.
- Musalar Lahdi: Vedius Gymnasiumu’nun batısında bulunan lahit, sanat ve bilimlerin koruyucuları olan esin perileri “musa”ları betimler. Yazıtları ve haç figürleri eserin Bizans Dönemi’nde de kullanıldığını gösterir.
- Mısırlı Rahip: Bronzdan yapılmış heykel, tipik Arkaik dönem duruşuyla, Mısır’daki bir rahibi tasvir eder. Efes’in Mısır ile ilişkisini göstermesi açısından büyük önem taşır.
Selçuk Efes Müzesi Hangi Günler Açık
Müze, 2012 yılı sonunda kapanmış ve Kasım 2014'te kapsamlı bir yenileme sonrası yeniden açılmıştır. Efes Müzesi, yılın her günü ziyarete açıktır.
