İzmir, tarihi ve kültürel kimliğiyle sadece Anadolu'nun değil, bugünkü uygarlığımızın da beşiklerinden biri olarak kabul ediliyor. Kuruluşundan bu yana evrensel bir şehir olan İzmir, insanlığın çocukluk çağından bu yana barındırdığı görkemli, çarpıcı, akılcı ve hatta gerçeküstü her ne varsa, bünyesinde toplayan bir kültür deryasıdır. Korunmaya değer kültürel, tarihsel ve doğal varlıkları, İzmir’i mutlaka görülmesi gereken şehirlerden biri yapıyor.
UNESCO Dünya Mirasları ve Geçici Listelerdeki Hazineler
İzmir, UNESCO Dünya Mirası Komitesi tarafından belirlenen kriterleri karşılayan iki muhteşem antik kente ev sahipliği yapıyor: Efes ve Pergamon. Bunun yanı sıra, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan İzmir Tarihi Liman Kenti ve Birgi Tarihi Kenti gibi değerleri de bulunuyor. Gediz Deltası'nın da geçici listeye girmesi için çalışmalar sürüyor. Foça, Çandarlı ve Çeşme kaleleri ise "Ceneviz Ticaret Yolunda Akdeniz’den Karadeniz’e kadar Kale ve Surlu Yerleşimler" başlığıyla yine UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alıyor.
İzmir, ziyaretçisine eşsiz bir uygarlığın ve kökleri binlerce yıl öncesine uzanan zengin bir geçmişin görünümlerini; sanat ve mimari tarihinin en harika anıtsal eserlerini sunuyor. Özgünlüğünü korumuş, incelikli bir kültürün öyküsünü anlatıyor. Koylarında ve kıyılarında, antik şehirlerinde, yavaş yaşamın son sığınağı kasaba ve köylerinde, doğal yaşamın çiçeklendiği dağlarında ve vadilerinde dünyayı buluşturuyor. İzmir, tarihin en göz alıcı kentlerini tanımayı, o kentlerin sütunlu yollarında yürümeyi, antik zamanların büyüsüne kapılmayı düşleyenleri çağırıyor; isteyene dünyanın en güzel tatil olanaklarını, bir hayat boyu unutulmayacak serüven fırsatlarını vaat ediyor.
Efes: Antik Dünyanın İhtişamlı Liman Kenti
UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde Efes Ören Yeri, Meryem Ana Evi, Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Bazilikası, Çukuriçi Höyük olmak üzere dört bileşenle yer alan Efes Antik Kenti, Türkiye’nin en büyük açık hava müzesi unvanına sahiptir. Her yıl yaklaşık iki milyon kişi tarafından ziyaret edilen Efes, 21 bin izleyici kapasiteli Büyük Tiyatro, Artemis Tapınağı (antik dünyanın yedi harikasından biri) ve Celsus Kütüphanesi gibi etkileyici yapılarıyla olağanüstü bir tarihi zenginlik barındırıyor. İyonya'nın on iki şehrinden biri olan Efes'teki ilk yerleşim Neolitik Çağ’a, hatta Çukuriçi Höyük’teki kazılarla MÖ 6. bin yıla kadar uzanıyor. Efes, Helenistik ve Roma dönemlerinde altın çağını yaşamış, Asya eyaletinin başkenti ve en büyük liman kenti olmuştur.
Bergama: Tıp ve Eczacılığın Doğduğu UNESCO Mirası
Bergama, İzmir'de UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan bir diğer kültür miras alanıdır. Bergama Akropolü, içindeki kütüphane binasıyla antik dünyada önemli bir eğitim merkezi ve Pergamon Krallığı'nın başkentiydi. Akropol, Anadolu’daki en dik antik tiyatroya ve ilk psikiyatri hastanesi olan Asklepion Sağlık Merkezi ve Kutsal Alanı’na ev sahipliği yapıyor.
Pergamon Antik Kenti üzerine kurulan Bergama, MÖ 7. yüzyıla dayanan arkeolojik kalıntılarıyla uygarlık tarihinin en eski yerleşim alanlarından biridir. Bergama Ovası'na hâkim bir tepenin üzerine inşa edilmiş Antik Pergamon’un yönetim merkezi konumundaki Akropol, eşsiz bir manzara sunar. Bergama’da Athena Tapınağı, Trajan Tapınağı, Zeus Sunağı, on bin kişilik tiyatrosu, Bakhüs Tapınağı, Bergama Kütüphanesi gibi yapılar tüm ihtişamıyla ziyaretçilerini bekliyor. Tıp ve eczacılığın simgesi yılan figürü, kapısında “buraya ölüm giremez” yazan Asklepion’dan çıkmıştır. Antik dünyanın en önemli hekimi ve eczacısı olan Bergamalı Galen, ilk tıp eğitimini burada almıştır.
İzmir Tarihi Liman Kenti: Üç Kıtayı Buluşturan Düğüm Noktası
İzmir, tarihi boyunca Akdeniz’in en önemli liman şehirlerinden biridir. Ürünlerin, fikirlerin ve kültürlerin buluşup dünyaya yayıldığı bir merkez olan İzmir, bu özelliğini hiç kaybetmemiştir. Üç kıtayı; Avrupa, Asya ve Afrika’yı buluşturan uygarlık beşiğidir. Dünyanın en eski iki ticaret yolu olan İpek Yolu ile Akdeniz’i eski dünyaya bağlayan deniz ticaret yollarının düğüm noktasıdır.
Bugün tarihi İzmir olarak adlandırılan Kemeraltı, Kadifekale ve Basmane bölgeleri, şehrin liman kenti olma niteliğini kazandığı özgün bir konuma sahiptir. 19. yüzyılda bu tarihi liman kentine bir giriş kapısı olarak inşa edilen Konak Pier’den başlayarak Kadifekale’ye kadar uzanan bu güzergâh, barındırdığı tarihi ve mimari değerlerle UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edildi. Konak Meydanı ve Tarihi Saat Kulesi ile İzmir’in öne çıkan sembollerinin bulunduğu bu alan, zaman içinde iç limanın dolmasıyla genişleyen Kemeraltı Çarşısı ile dünyanın en eski ve en büyük açık hava alışveriş merkezi olma özelliğini de taşıyor. Bu tarihi kent merkezi, aynı zamanda, 16. yüzyıldan başlayarak İzmir’e göç etmeye başlayan Sefarad Yahudilerinin yerleşim alanı olan Havra Sokağı ve çevresindeki dokuz sinagoga ev sahipliği yapmaktadır.
Kemeraltı Çarşısı’nın hemen bitişiğinde bulunan Smyrna Agorası, kazı çalışmalarının devam ettiği ve Roma döneminin günlük yaşamına ışık tutan, dünyanın en zengin yazılı ve görsel grafiti koleksiyonlarından birini barındırıyor. Kadifekale’nin eteklerinde bulunan, büyük bölümü yer altında olan Antik Smyrna Tiyatrosu’nda da kazı çalışmaları devam etmektedir. Önümüzdeki yıllarda tamamlanacak çalışmalarla gün yüzüne çıkacak tiyatronun, Anadolu’daki en büyük amfi tiyatrolardan biri olduğu tahmin edilmektedir.
Birgi: Taş Evlerin Fısıldadığı Tarih
UNESCO Geçici Miras Listesi’nde yer alan İzmir'in Ödemiş ilçesine bağlı Birgi, ziyaretçilerini zamanda bir yolculuğa çıkarıyor. Yüksek taş evleri ve ahşap pencereleriyle geleneksel mimari dokusunu koruyan, yemyeşil bir coğrafyanın içinde bir cennet bahçesi gibidir. Tarihi 5 bin yıl öncesine uzanan Birgi, görkemli taş konakları, türbeleri, camileri ve hamamlarıyla sadeliğin, saygının, birlikte yaşama kültürünün ve incelikli bir yaşam zevkinin son sığınağıdır.
Foça, Çandarlı ve Çeşme Kaleleri: Deniz Ticaretinin Koruyucuları
2013 yılında “Ceneviz Ticaret Yolunda Akdeniz’den Karadeniz’e kadar Kale ve Surlu Yerleşimler” başlığıyla yapılan başvuru kapsamında Foça ve Çandarlı kaleleri UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesine dâhil edilmiştir. Özellikle on birinci ve on beşinci yüzyıllarda Akdeniz’in farklı noktalarında koloniler kuran Cenevizliler, ticaret yollarının korunması için liman bölgelerine kaleler inşa etmiş veya mevcut kaleleri onarmıştır. Bu listeye 2020 yılında Çeşme Kalesi de dâhil edilerek İzmir’de bu listede bulunan kale sayısı üçe çıkmıştır.
Gediz Deltası: Modern Kentte Yaban Hayatı Cenneti
İzmir’in yanı başında yer alan Gediz Deltası, doğadan kopmadan da modern bir şehirde yaşanılabileceğinin en güzel göstergesidir. İzmir gibi büyük bir metropol, içinde yüzlerce kuş ve canlı türüne ev sahipliği yapan, Türkiye’nin en geniş kıyı sulak alanlarından Gediz Deltası’nı barındırıyor. Türkiye’deki tuz üretiminin yaklaşık üçte birini karşılayan delta, aynı zamanda İzmirli balıkçı ve çiftçilerin de üretim alanıdır. UNESCO Dünya Doğa Mirası Listesi'ne alınması için geçtiğimiz aylarda İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından resmi adaylık başvurusu yapılan Gediz Deltası, uluslararası öneme sahip nadir sulak alanlardan biridir.
