Türkiye’de 1 Mayıs’ın tarih sahnesine çıkışı 1909 yılına, Selanik’teki kutlamalara dayanıyor. İstanbul ise bu sese 1921’de Türkiye Komünist Partisi’nin öncülüğünde kulak verdi. Ancak bu erken dönem kutlamalar, devletin baskıcı yaklaşımı nedeniyle sınırlı kalıyordu.
1 Mayıs Nedir?
1 Mayıs; işçi sınıfının çalışma koşullarının iyileştirilmesi, daha insani çalışma saatleri, sendikal haklar ve adil ücret gibi taleplerle başlattığı mücadelelerin simgesidir. Birçok ülkede resmî tatil olarak kabul edilir. Türkiye’de de 2009 yılından bu yana “Emek ve Dayanışma Günü” olarak resmî tatildir.
İşçi Bayramı Nedir?
İşçi Bayramı, işçi sınıfının tarih boyunca verdiği hak mücadelesinin kutlandığı, aynı zamanda eşitlik, adalet ve dayanışma gibi evrensel değerlerin dile getirildiği bir gündür. Sadece bir kutlama değil, aynı zamanda bir politik duruş ve sosyal adalet çağrısıdır. İşçilerin toplumsal üretimdeki rolüne dikkat çekmek ve haklarına sahip çıkmak adına bir farkındalık günüdür.
1 Mayıs Olayının Başlangıcı – Tarihçesi
1 Mayıs’ın tarihçesi, 1886 yılında ABD'nin Chicago kentinde gerçekleşen Haymarket Olayına dayanır:
1886 yılında ABD’de işçiler, günlük 12-16 saatlik çalışma koşullarına karşı çıkarak "8 saatlik iş günü" talebiyle grevlere başladı.
1 Mayıs günü, ülke genelinde yüz binlerce işçi grev yaparak yürüyüşlere katıldı.
Chicago'daki Haymarket Meydanı’nda yapılan gösteriler sırasında, kimliği belirsiz bir kişi tarafından polise bomba atıldı. Ardından polisler kalabalığa ateş açtı.
Olaylar sonucunda çok sayıda işçi ve polis hayatını kaybetti.
Bu olayın ardından birçok işçi önderi idam edildi ya da hapse atıldı.
Uluslararası İşçi Birliği (1889’da toplanan II. Enternasyonal), Haymarket Olayı’nı anmak ve işçi haklarını savunmak amacıyla 1 Mayıs’ı "Uluslararası İşçi Günü" olarak ilan etti.
1977: Taksim’de Tarih Kanla Yazıldı
Türkiye işçi hareketinin belleğinde silinmez bir iz bırakan 1977 1 Mayıs’ında, Taksim Meydanı’nda yaklaşık 500 bin kişi toplandı. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) öncülüğünde gerçekleşen miting, sona ermeden trajediye dönüştü. Kimliği belirsiz kişilerce açılan ateş sonucu 34 kişi yaşamını yitirdi, yüzlerce insan yaralandı.
Resmî söylem olayları sol gruplara mal etmeye çalışsa da, birçok araştırma bunun organize bir kontrgerilla operasyonu olabileceğine işaret etti. Kanlı 1 Mayıs, Türkiye’nin demokratikleşme sürecinde kara bir sayfa olarak kaldı.
Darbeler ve Yasaklarla Geçen Yıllar
1980 darbesi sonrasında 1 Mayıs kutlamaları uzun yıllar boyunca yasaklandı. Ancak işçi sendikaları ve emek örgütlerinin ısrarlı çabalarıyla, 1990’lı yıllardan itibaren yeniden anma etkinlikleri düzenlenmeye başlandı. 2009 yılında ise Türkiye’de 1 Mayıs tekrar resmî tatil olarak kabul edildi. Buna rağmen, özellikle Taksim Meydanı her zaman bir çatışma noktası ve sembolik mücadele alanı olarak kaldı.
1 Mayıs Neden Kutlanır?
1 Mayıs yalnızca bir takvim günü değildir. İşte bu özel günün anlamını oluşturan bazı temel gerekçeler:
Emekçilerin tarihsel hak mücadelesini unutturmamak
İş cinayetlerine, güvencesizliğe ve düşük ücretlere karşı ses yükseltmek
Eşitsizliklere karşı dayanışma ve birlik içinde durmak
Uğruna bedel ödenmiş hakları anmak ve geleceğe taşımak
Daha adil, insan onuruna yakışır bir çalışma yaşamı kurmak
Simgeler ve Sloganlar: Meydanların Dili
1 Mayıs’ın evrensel sembollerinden biri olan kırmızı karanfil, iş cinayetlerinde yaşamını yitiren işçileri temsil eder. Meydanlarda yükselen “Yaşasın 1 Mayıs!”, “Kahrolsun sömürü düzeni!”, “İnsanca yaşamak, insanca çalışmak istiyoruz!” gibi sloganlar, bu günü bir kutlamadan öteye taşır.
Taksim Meydanı ise sadece bir alan değil, Türkiye işçi sınıfının hafızasında yer eden bir semboldür.
Mücadele Bitmedi, Tarih Yazılmaya Devam Ediyor
1 Mayıs, sadece geçmişin değil, bugünün ve geleceğin de mücadelesidir. İşçi sınıfının talepleri değişse de, temel hedef hâlâ aynıdır: Emeğin sömürülmediği, adaletin hüküm sürdüğü bir dünya.
